Við megum engin ungmenni missa
Á unglingsárunum reynum við margt í fyrsta sinn. Við tökum ákvarðanir sem hafa áhrif á allt líf okkar, mörg flytjum við að heiman og yfirgefum jafnvel átthagana. Ósköp eðlilegt er að finna fyrir óöryggi, fiðringi í maga og eirðarleysi ef það heftir ekki þroska einstaklingsins. Í sumum tilvikum reynir á geðheilsuna.
Geðkvilla verður æ oftar vart meðal ungs fólks og eru þeir einn helsti lýðheilsuvandinn í samfélögum Norðurlanda. Þegar ég gegndi embætti heilbrigðisráðherra í Noregi var ég einn af upphafsmönnum Eflingaráætlunar geðheilbrigðisþjónustunnar þar í landi, en eitt markmið hennar var að hjálpa ungmennum sem þess þurftu með.
10-20 af hundraði þjást
Tölur sýna að 10 til 20 prósent Norðurlandabúa þarfnast hjálpar vegna geðrænna kvilla á unglingsárunum. Þetta er há tala. Ungmenni með geðkvilla fara ekki aðeins á mis við gleði og lífsnautn heldur einnig því sem kalla mætti „aðgöngumiða“ að fullorðinsárunum. Þau dragast aftur úr jafnöldrum sínum og verða jafnvel útundan á vinnumarkaði og í öðru félagslegu samhengi.
Þetta tel ég óásættanlegt og það af tveimur ástæðum:
- Öll ungmenni hafa eitthvað einstakt fram að færa sem samfélagið hefur ekki ráð á að missa af.
- Geðrænir kvillar eiga ekki að svipta fólk lífsnautn eða verða þess valdandi að fólk lendi útundan á Norðurlöndum – óháð aldri.
Við getum gert betur
Norræna velferðarmiðstöðin leggur fram fjórar tillögur um hvernig hjálpa megi ungmennum með geðræna kvilla en þær eru:
- Að skapa bætt skilyrði fyrir þverfaglegt samstarf
Í dag lendir ýmislegt milli skips og bryggju þegar stofnanir samfélagsins eiga að vinna saman. - Að skapa forsendur fyrir fyrirtæki sem geta boðið upp á snemmbær og aðgengileg úrræði
Stuðninginn á að miða við þarfir einstaklingsins. - Að efla og auka aðgerðir á frumstigi
Gera þarf ýmsum stofnunum, þar á meðal skólum og félagsþjónustu, kleift að grípa inn á frumstigi vandans. - Að fjárfesta í heilsueflingu í grunnskólum og framhaldsskólum
Vel heppnuð skólaganga er ein öflugasta forvörnin fyrir öll ungmenni og því verður að tryggja valkosti í menntun á öllum skólastigum.
Í dag sit ég ráðstefnu um ungmenni, menntun, vinnu og geðheilsu sem Norðmenn standa að, en þeir gegna formennsku í ráðherranefndinni 2017. Enginn vafi leikur á því að við verðum að gera betur til að hjálpa ungmennum sem eiga örðugt með að fóta sig í tilveru fullorðna fólksins. Því gleðst ég yfir því að hafa átt þátt í því að formennskulandið setti málið á dagskrá.
Ungmennin er dýrmætustu verðmæti okkar og við verðum að gæta þeirra vel.