Mismunandi takmarkanir vegna kórónuveirunnar valda áhyggjum landamærasvæðum

Könnunin fylgir á eftir tveimur fyrri könnunum sem Stjórnsýsluhindranaráðið gerði í maí–júní og september 2020. Í nýju könnuninni frá því í júní 2021 töldu þrír af hverjum fimm að löndin hafi ekki gefið landamærasvæðunum nægilegan gaum. Fjórir af hverjum fimm sögðu upplýsingar yfirvalda um Covid-19 misvísandi.

Ólík viðbrögð landanna við faraldinum skapa mestan vanda. 90% svarenda töldu mismunandi takmarkanir landanna valda miklum áhyggjum. Þetta er um það bil sama tala og í fyrri könnununum tveimur. 75% töldu möguleika sína til að fara yfir landamæri hafa skerst mjög mikið, sem er aukning um 17%.

Hlutfall þeirra sem varð fyrir erfiðleikum vegna reglna um sóttkví hækkaði einnig. Nú segja 79% sóttkvíarreglur valda erfiðleikum miðað við 61% í fyrri könnun. Auk þess hafði tæplega einn af hverjum þremur áhyggjur af atvinnuleysi og sjö af hverjum tíu höfðu áhyggjur af stuðningspakka sem ætlaður er fyrirtækjum.

„Nú höfum við verið í heimsfaraldrinum í meira en eitt og hálft ár og við sjáum að afleiðingarnar eru enn verulegar fyrir stóran meirihluta fólks sem býr og starfar á landamærasvæðunum. Við getum ekki gefið samstarf landanna okkar um samræmingu aðgerða vegna faraldursins góða einkunn. Við í Stjórnsýsluhindranaráðinu vinnum ötullega að því að koma auga á raskanir og leysa úr þeim og okkur hefur tekist að leysa ýmsar þeirra. Svörin í könnununum sýna fram á þýðingu vinnu starfsins gegn hindrunum á landamærum, gefa okkur byr undir seglin í vinnu okkar og hjálpa okkur að setja aukinn þrýsting á þau sem geta að endingu leyst þessi vandamál,“ segir Kimmo Sasi, formaður Stjórnsýsluhindranaráðs árið 2021.

Rætt var um niðurstöður könnunarinnar á fundi Stjórnsýsluhindranaráðs á Álandseyjum 13.–14. september.

Önnur vandamál sem komu fram í júníkönnuninni voru einnig rædd. Mikill meirihluti þeirra 2105 einstaklinga sem svöruðu könnuninni höfðu áhyggjur af því að geta ekki hitt fjölskyldur sínar hinum megin við landamærin. Fleiri en þrír af hverjum fimm höfðu auknar áhyggjur af landamæratakmörkunum, nærri einn af hverjum þremur hafði áhyggjur af atvinnuleysi og sjö af hverjum tíu höfðu áhyggjur af stuðningspakka fyrir fyrirtæki.

Tilgangur kannana Stjórnsýsluhindranaráðs er að safna upplýsingum um áhrif heimsfaraldursins á fólk sem býr og starfar á landamærasvæðum. Markmiðið er að beina sjóninni að þeim vandamálum sem mismunandi takmarkanir landanna hafa haft og stuðla þannig að áframhaldandi umræðum um hvernig styrkja megi norrænt samstarf á erfiðleikatímum, meðal annars í tengslum við frjálsa för milli landanna.

Kannanirnar eru fyrst og fremst gerðar á þeim svæðum á Norðurlöndum þar sem fólk ferðast daglega milli landa vegna vinnu, svo sem á landamærunum milli Danmerkur og Svíþjóðar, Noregs og Svíþjóðar og Finnlandi og Svíþjóðar. Í nýjustu könnuninni gátu svarendur einnig valið önnur landapör, svo sem Álandseyjar og Svíþjóð.

Allar kannanirnar eru gerðar með spurningalistum á netinu sem svarað er að eigin frumkvæði og ekki ber að líta á samantektina sem vísindarannsókn.

Fólk var meðal annars spurt út í hvaða erfiðleikum það hefði mætt vegna faraldursins. Einnig var fólki gefið tækifæri til að lýsa sjálft þeim áskorunum tengdum landamærum sem það hafði upplifað á kórónuveirutímum. Alls bárust 713 svör.

Hér fyrir neðan má sjá brot af þeim athugasemdum sem bárust:

„Algjör skortur á norrænu samstarfi um sóttvarnir og ráðstafanir til að hefta útbreiðslu“

„Ekki gaman að láta koma fram við þig eins og þú sért með pláguna þegar þú ert Svíi sem vinnur í Noregi“

„Það allra versta fyrir mig er að fjölskyldan er algjörlega sundruð“

„Ég verðast vikulega milli landa og hef starfað í Noregi í 23 ár. Það hefur verið mjög erfitt að geta ekki farið í vinnuna eins og venjulega. Kvíði vegna breytilegra upplýsinga frá norsku ríkisstjórninni sem þar sem mér var varpað milli vonar og örvæntingar. Fékk bólusetningu snemma en fékk samt ekki að fara í vinnuna. Mjög erfitt andlega. Kvíðinn yfir efnahagnum hefur einnig verið mjög mikill.“

„Maður veit aldrei hvaða reglur gilda frá viku til viku“

„Óþægilegt andrúmsloft og sundrung milli landanna, hugsunin um „við og hin“ er orðin algengari

Hef átt í miklum vandræðum með að komast á vinnustað, sem leiðtogi sem ferðast mikið í smásölubransanum.“

Stjórnsýsluhindranaráðið heyrir undir Norrænu ráðherranefndina og vinnur að frjálsri för á Norðurlöndum. Kannanirnar voru gerðar í samstarfi Stjórnsýsluhindranaráðs og Info Norden-upplýsingaþjónustu Norrænu ráðherranefndarinnar, Øresunddirekt, Landamæraþjónustu Noregs og Svíþjóðar og Landamæraþjónustu Norðurkollu.