Velferðarhagkerfi á tímum kórónuveiru

Þótt Norðurlönd hafi komist betur en mörg önnur lönd frá kórónuveirunni kom það fram á Nordic Welfare Forum 2021 að margt má enn betur fara. Sérstök áhersla var lögð á jafnréttismál og rætt var um að víða á Norðurlöndum hefði komið í ljós að faraldurinn bitnaði ekki með sama hætti á öllum kynjum. Neikvæðar afleiðingar COVID-19 koma harðar niður á ungu fólki, fólki með fötlun og fólki í viðkvæmri félagslegri stöðu heldur en öðrum þjóðfélagshópum. Á meðal ungs fólks er að finna þau sem upplifað hafa mestu skerðinguna á andlegri heilsu, félagslegum tengslum og huglægri velferð. Hjá sumum þjóðernisminnihlutasamfélögum hefur dánartíðni vegna COVID-19 verið meira en tvöfalt hærri en hjá öðrum þjóðfélagshópum og þau sem tilheyra þjóðernisminnihlutahópum hafa verið í meiri hættu á að missa starf sitt í faraldrinum.

Formennska Finnlands í Norrænu ráðherranefndinni leggur áherslu á hvernig norrænu löndin geti í auknum mæli nýtt sér velferðarhagfræðilega nálgun til að takast á við kórónuveiruvandann og efla velferðarlíkanið almennt. Líta má á velferðarhagkerfi sem þverfaglega nálgun þar sem vellíðan fólks tengist þjóðarhag með beinum hætti. Með örlítilli einföldun má draga eftirfarandi ályktun: Ef íbúar Norðurlanda eru hraustir, búa við jafnrétti, stunda nám eða starf, eru afkastamiklir og nýskapandi og síðast en ekki síst hafa aðgang að traustu félags- og heilbrigðiskerfi þá eru allar forsendur fyrir sjálfbæru hagkerfi á sínum stað.

Finnar hafa sjálfir verið í fararbroddi ásamt bæði Dönum og Íslendingum og hafa í nokkur ár unnið út frá nálgun sem byggist á sjálfbæru hagkerfi en á öllum Norðurlöndum má sjá skyldar aðgerðir.

„Við viljum skapa betri skilning á því að líta verði á fjárfestingu í velferð almennings sem áhrifaþátt í sjálfbærum hagvexti,“ sagði Aino-Kaisa Pekonen, félags- og heilbrigðismálaráðherra Finnlands, við annað tækifæri. Því hefur Norræna ráðherranefndin að undirlagi Danmerkur ýtt úr vör verkefnum sem ætlað er að varpa ljósi á reynsluna af velferðarhagfræðilegum aðgerðum og félagslegum fjárfestingum á Norðurlöndum, jafnt á vegum ríkis sem sveitarfélaga. Samtímis á til lengri tíma að þróa vettvang til að miðla þeirri þekkingu sem til verður svo norrænu löndin geti fengið innblástur hvert af öðru og deilt þeim aðgerðum sem bera árangur.

Á Nordic Welfare Forum 2021 var einnig fjallað um afleiðingar kórónuveirunnar utan landamæra Norðurlanda. Tölurnar sýna að alls staðar hefur andlegri heilsu hrakað á tímum faraldursins. Romina Boarini, forstöðumaður miðstöðvar velferðar, inngildingar, sjálfbærni og jafnra tækifæra hjá OECD (WISE) í Frakklandi benti á að andlegri heilsu almennings hefði farið verulega aftur í faraldrinum. Gögn frá 15 OECD-löndum benda til þess að yfir 25% fólks hafi verið í áhættuhóp vegna þunglyndis eða kvíða árið 2020. Einnig færðist í vöxt að fólk upplifði einmanaleika, aðskilnað og einangrun frá samfélaginu: 1 af hverjum 5 einstaklingum í 22 OECD-löndum upplifði oft eða alltaf einmanaleika í byrjun árs 2021 sem er hækkun frá 1 af hverjum 7 á fyrstu mánuðum faraldurins einu ári fyrr.